Η Εύα Κροκίδη για τον "Κανόνα της ορθής γωνίας"

Η σχολική σύμβουλος κα Εύα Κροκίδη κατά τη διάρκεια της ομιλίας της
στην παρουσίαση του "Κανόνα της ορθής γωνίας" στην Πάτρα στις 20 Οκτωβρίου 2014

Όταν η πρόεδρος του Συλλόγου Κερκυραίων της Πάτρας μου ζήτησε να μιλήσω γι αυτό  το βιβλίο, για τον «Κανόνα της ορθής γωνίας», το μόνο που ήξερα ήταν ότι ο συγγραφέας Νίκος Παργινός είναι Κερκυραίος. Έτσι δέχτηκα, ούσα μέλος των Κερκυραίων της Πάτρας. Το μόνο που μου είπε, ήταν ότι τα δύο κυρίαρχα πρόσωπα του βιβλίου είναι ο Καποδίστριας και ο Βούλγαρης, που ήταν ήδη και αυτά αρκετά για να θέλω να διαβάσω αρχικά αυτό το βιβλίο, που από τον τίτλο του τίποτε δεν με οδηγούσε, ούτε στην Κέρκυρα, ούτε σε εκείνους τους μεγάλους πατριώτες. Και βρέθηκα να κρατάω στα χέρια μου το βιβλίο με τον περίεργο, θα έλεγα τίτλο.

Άρχισα να διαβάζω, και αμέσως ένιωσα ότι έμπαινα σε ένα καράβι και αρχίζει ένα μεγάλο ταξίδι... ένα ταξίδι από την Κέρκυρα στην Ευρώπη, και πάλι πίσω, στο χρόνο και στην ιστορία, στα πρόσωπα και στα συναισθήματα τους.... στο νησί μας, στη ζωή εκεί για δυο αιώνες.... στη γεύση και στα αρώματα, στα στοιχεία που τελικά μας διαμόρφωσαν ως Κερκυραίους, στη δικαίωση για τους αγώνες των Κερκυραίων προγόνων μας που πολλές φορές αφανείς ήρωες δεν έχουν πάρει την αξία που τους έπρεπε... ίσως γιατί δεν κρατούσαν τα ελληνικά καριοφίλια της επανάστασης του 21. Όχι με την μορφή που όλοι γνωρίζουμε... σίγουρα όχι με την αποδεκτή μορφή της όποιας ματωμένης επανάστασης... του αγώνα που έχει μόνο σωματικά βασανιστήρια. Δύο πρόσωπα, δύο διαφορετικές κοινωνικές τάξεις στην Κέρκυρα του 19ου αιώνα.... μεγαλώνουν σε δυο διαφορετικά σημεία του νησιού της Κέρκυρας, όμως τελικά ενώνουν τις ζωές τους και αυτές τρέχουν μαζί με την ιστορία, την ευρωπαϊκή, την κερκυραϊκή την ελληνική.

            Οι ψυχές τους είναι ελληνικές και κερκυραϊκές, δυνατές από συναισθήματα, έρχονται κοντά σε μοναδικές στιγμές και ύστερα χωρίζουν, και ξανασμίγουν σε φωτιές, στο νησί τους που και οι δυο αγαπούν τόσο πολύ. Και η Κέρκυρα, μέσα από τις γραμμές της ζωής τους, από τα γεωμετρικά σχήματα που κατακλύζουν το χάρτη της ζωής τους, ενώνεται κάθε λεπτό με την ιστορία της Ευρώπης, με τις μάχες για την κυριαρχία των κρατών της και των ηγετών, γίνεται και εκείνη βορά στις διαθέσεις τους. Οι κάτοικοι της αγωνίζονται να επιβιώσουν σε κάθε περίπτωση, όταν υποδέχονται τους ειρηνικούς, όπως δείχνουν στην αρχή, κυβερνήτες -κατακτητές. Οι αγρότες της υπαίθρου αγωνίζονται απλά να επιβιώσουν, οι άρχοντες και οι ευγενείς παλεύουν για την καλύτερη  παρουσία της Κέρκυρας ως αυτόνομος χώρος, υπερασπιζόμενοι τη θρησκεία της πατρίδας, τη γλώσσα, την καταγωγή, όλα εκείνα τα στοιχεία που τους κάνουν και εκείνους ως κατοίκους της Κέρκυρας να είναι Έλληνες, σαν τους άλλους που είναι πιο εμφανώς υποδουλωμένοι στους Τούρκους. Γιατί οι Ευρωπαίοι κατακτητές έχουν τις ταμπέλες της ειρήνης, τις μάσκες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως αυτός εξελίχτηκε μέσα στους αιώνες. Αλλά αποδεικνύονται περισσότερο ύπουλοι και από τους σκληρούς γενίτσαρους.

            Ο Σταμάτης Βούλγαρης και ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο καθένας από την πλευρά του, αγωνίζεται μέσα στις συνθήκες που κάθε φορά προκύπτουν. Ο ένας για να σβήσει την ανέχεια και την φτώχεια από το μυαλό και τη ζωή του, για να κάνει τα ταξίδια των ονείρων του πραγματικότητα, ο άλλος για να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση, να κάνει τους γονείς του περήφανους αλλά πάνω απ’ όλα να ελευθερώσει την πατρίδα του. Σ’ αυτό το ταξίδι της ζωής τους υπηρετούν άλλους, άλλες πατρίδες, μακρινές, γίνονται υπηρέτες, στρατιώτες, κατακτητές, αλλά ποτέ δεν ξεχνούν, ποτέ δεν σταματούν να ονειρεύονται και να χρησιμοποιούν τις θέσεις τους για τον βαθύτερο σκοπό της ζωής τους.

Και μέσα σε όλα αυτά, οι περιγραφές του Νίκου Παργινού σε στέλνουν πραγματικά να νιώσεις την ατμόσφαιρα της Ευρώπης εκείνου του καιρού... της Κέρκυρας, που υποδέχεται τους Γάλλους σωτήρες του Ναπολέοντα, ακούς τις καμπάνες να σημαίνουν χαρμόσυνα στην υποδοχή των Γάλλων στρατιωτών, βλέπεις το πλήθος να παραληρεί από υπέρμετρη χαρά και αγαλλίαση..... και ύστερα νιώθεις και συ την χαρά και τη συγκίνηση του Αντώνη- Μαρία Καποδίστρια και του Νικόλαου Σιγούρου Δεσύλλα, αντιπροσώπων της Ιονικής Γερουσίας, όταν φέρνουν την προσωρινή ανεξαρτησία στην Επτάνησο Πολιτεία, κουβαλώντας ευλαβικά τη σημαία του νέου κράτους με το κίτρινο φτερωτό λιοντάρι περικυκλωμένο με το κλειστό ευαγγέλιο και τις εφτά λόγχες.  Νιώθεις τόσο έντονα τα συναισθήματα των προγόνων μας και είσαι κάθε στιγμή δίπλα τους, στους αγώνες τους, που είναι τόσο έντονα συνδεδεμένοι με τα γεγονότα της Ευρώπης.

            Το ταξίδι στο χρόνο και στο χώρο της Κέρκυρας συνεχίζεται.  Τα βασικά πρόσωπα του ταξιδιού παραμένουν ο Σταμάτης Βούλγαρης και  ο Ιωάννης Καποδίστριας.  Ο πρώτος από ένας απλός σιδηρουργός καταφέρνει να γίνει στρατιωτικός και γεωγράφος του γαλλικού στρατού, και σπουδάζει και είναι ένας μεγάλος επίσης καλλιτέχνης. Το φτωχό του εργαστήριο στην Εβραϊκή συνοικία της Κέρκυρας είναι απλά η αρχή, για έναν άνθρωπο που είχε θέληση και άφησε τη ζωή και τις ευκαιρίες να τον οδηγήσουν, να γίνει κάτι καλύτερο να γίνει χρήσιμος, αλλά και ήρωας με την πρώτη ευκαιρία. Και να φτάσει μακριά στην Ευρώπη κάνοντας τις ευθείες της ζωής του τρίγωνα και ορθές γωνίες.

            Ο άλλος, ο Ιωάννης Καποδίστριας, είχε περισσότερες δυνατότητες. Έτσι σύντομα ο διπλωματικός δρόμος άνοιξε τις πόρτες του γι’ αυτόν και οι σημαντικές θέσεις, όπως εκείνη του υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας, του έδωσαν την ευκαιρία να εργάζεται κρυφά για το μεγάλο εθνικό σκοπό.

Οι δύο τους κάνουν διαφορετικές πορείες μέσα στον γεωμετρικό χάρτη της ζωής τους. Απλώνουν την κερκυραϊκή τους θωριά σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ευρώπης, δένονται άρρηκτα με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα της, με πολέμους και επαναστάσεις, με μάχες και κέντρα απόφασης. Αλλά το κοινό τους νήμα, τους δένει με την αγάπη τους για το νησί τους, για την αγάπη τους για μια γυναίκα που σημαδεύει και τους δύο δυνατά. Ο πρώτος το κατάλαβε γρήγορα, για τον δεύτερο, χρειάστηκε απλά η απόφαση της θυσίας, για να συνειδητοποιήσει ότι ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί, κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει όσο και αν οι βασικοί σκοποί της ζωής του είναι διαφορετικοί.

            Τα τρίγωνα και οι γωνίες της μεγάλης περιπέτειας τους δεν μπορούν παρά να τους οδηγήσουν και πάλι πίσω στην πατρίδα τους. Συναντιούνται ξανά οι παιδικοί φίλοι, και αυτή τη φορά έχουν τον απώτερο σκοπό, αυτόν που θα ολοκληρωθεί στα χώματα της πατρίδας που ξεκινάει να αποκτάει την δική της υπόσταση. Δίνουν τις δυνάμεις τους, όσες δυνάμεις και γνώσεις απέκτησαν, ανακατεμένες και εμπλουτισμένες με την απεριόριστη αγάπη τους για το έθνος και την ελπίδα και ευχή για την ελεύθερη πατρίδα, και άρχισαν να νοσηλεύουν, να γιατρεύουν, να επισκευάζουν και σχεδιάζουν να χτίζουν, και να δημιουργούν, ελεύθερους ανθρώπους και ελεύθερες πόλεις, και την πατρίδα που κάνει τα πρώτα της δειλά βήματα ως ελεύθερη αυτόνομη πολιτεία.

            Οι δύο τους, ο ένας δίπλα στον άλλο βάζουν τα πρώτα θεμέλια σε αυτό που εμείς έχουμε σήμερα, στους δρόμους που εμείς ελεύθεροι (;) περπατάμε, σε ό,τι απολαμβάνουμε στην πόλη - πόλεις που ζούμε. Και όλα αυτά, όχι στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, την αγαπημένη Κέρκυρα, αλλά στο χώρο της ευρύτερης Ελλάδας, σε αυτό που ενώνει τη δική τους καθαρή ελληνική ψυχή με τις υπόλοιπες στην ενδοχώρα, που είχε και την ανάγκη τους εκείνη τη στιγμή. Γιατί αυτοί οι δυο μεγάλοι μας πρόγονοι ήταν πάνω απ' όλα Έλληνες στην ψυχή τους και έδωσαν τα πάντα για να υπερασπίσουν αυτό τον τίτλο. Έτσι, φτιάχτηκε η πόλη που ζούμε, η Πάτρα, που προς τιμή του Ιωάννη Καποδίστρια, προτάθηκε το όνομα Ιωαννούπολη.... και πάλι ο μεγάλος ηγέτης αρνήθηκε... και η πόλη παρέμεινε με το όνομα Πάτρα...

            Το μεγάλο ταξίδι του κανόνα της ορθής γωνίας φτάνει στην τελεία του κάποια στιγμή, όταν όλα έγιναν κύκλος στη ζωή τους και στη δική μας, που κάνουμε ίσως τους ίδιους κύκλους. Ίσως ακολουθούμε και εμείς τις δικές τους γραμμές, τις γωνίες που όλοι μπορεί να έχουμε στις ζωές μας, και ολοκληρώνονται στους δικούς μας σκοπούς, όπως ο καθένας από εμάς μπορεί να τους κρίνει. Έχουμε όμως ένα κοινό σημείο. Και αυτό είναι το πρώτο σημείο αφετηρίας, η πρώτη κουκίδα του ξεκινήματος μας, το νησί μας, η Κέρκυρα μας. Πριν κάνουμε τους δικούς μας προσωπικούς κύκλους που πιθανά να μας φέρουν πάλι πίσω εκεί μετά την ολοκλήρωση της πορείας μας.

            Η Κέρκυρα συνεχίζει το ταξίδι της στη ιστορία, ίσως μέσα από τέτοια βιβλία, ίσως μέσα από τα συναισθήματα μας, ίσως μέσα από κάτι άλλο που μόνο μελλοντικά μπορεί να καταγραφεί. Έτσι, παραφράζοντας λίγο τον ποιητικό λόγο του Νίκου Παργινού σε κάποιο σημείο του κανόνα της ορθής γωνίας:

Μαγική δύναμη ωθεί τα τρεμάμενα χέρια μας στο χάρτη μας. Κανόνας και διαβήτης τα εργαλεία που νικούν το θάνατο και σχεδιάζουν το αποτύπωμα της μοίρας στο διάβα μας. Κάθετη γραμμή στην φωτεινή ευθεία της Κέρκυρας και της Πάτρας...Ορθή γωνία στην πατρίδα της νιότης μας... Η πελώρια ερωτική ευθεία μας έγινε ορθή γωνία....

Νίκο, σ’ ευχαριστούμε για το εκπληκτικό ταξίδι.