Καπνός: Το πιο αγαπημένο λαχανικό

Όταν έκοψα το τσιγάρο τρία χρόνια πριν δεν φανταζόμουν ποτέ πως θα μπορούσα να αντικρίσω ξανά τη ζωή κατάματα χωρίς να νιώθω ανασφάλεια και επιφύλαξη για τη μελλοντική της ποιότητα χωρίς τη συνήθεια του καπνίσματος. Γιατί είναι αλήθεια πως όταν ο καπνιστής σταματά το κάπνισμα, δεν ξέρει εάν θέλει ή όχι να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του χωρίς την απόλαυση του τσιγάρου. Ακόμα και στον Παράδεισο θα το σκέφτονταν να πάει χωρίς αυτό. Τις περισσότερες φορές ο καπνιστής προβλέπει τη ζωή χωρίς τσιγάρο ως πιο αγχωτική, πιο επίπονη, και σαφώς λιγότερο διασκεδαστική. Πολλές φορές απορεί πως τα κατάφερνε και ζούσε πριν ακόμα ξεκινήσει να καπνίζει.

Ο καπνός στην πραγματικότητα, όσο κι αν τον έχουμε δαιμονοποιήσει δικαίως ή αδίκως, δεν πάει να είναι ένα απλό λαχανικό του Θεού, ένα μονοετές, ποώδες φυτό που ανήκει στο γένος νικοτιανή. Ένα λαχανικό το οποίο καλλιεργείται για τα φύλλα του, τα οποία μετά από κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιούνται για κάπνισμα. Το χαρακτηριστικό του καπνού είναι η νικοτίνη, έναν αλκαλοειδές που βρίσκεται κυρίως στα φύλλα. Είναι άκρως εθιστική και χαρακτηρίζεται ως ναρκωτικό.

Στην Αμερική, τη χώρα που «μισεί» υποτίθεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τους καπνιστές αλλά είναι η δεύτερη χώρα σε παραγωγή καπνού μετά την Κίνα, πολύ πριν ανακαλυφθεί από τον Χριστόφορο Κολόμβο, οι αυτόχθονες Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν τον καπνό και πίστευαν ότι έχει σπουδαίες φαρμακευτικές ιδιότητες. Τον κάπνιζαν ή τον μασούσαν και έπαιζε σημαντικό ρόλο στις διάφορες θρησκευτικές τελετουργίες. Ήταν το λιβάνι τους. Η εισαγωγή του στην Ευρώπη έγινε το 1556 όταν έφτασε στη Γαλλία και στη συνέχεια στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Οι ιδιότητές του έγιναν γνωστές χάρη στον Γάλλο πρεσβευτή στην Πορτογαλία Ζαν Νικό, (Jean Nicot) στον οποίον οφείλεται και η επιστημονική του ονομασία, Nicotiana tabacum. Από εκεί με τους θαλασσοπόρους μεταφέρθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, και στην Ελλάδα στις αρχές του 17ου αιώνα όπου και καλλιεργήθηκε εντατικά.

Πολύς θόρυβος γίνεται τελευταία με τη σχετική ανεφάρμοστη προς το παρόν απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους. Το ίδιο το κράτος μοιάζει να εθελοτυφλεί και να πελαγοδρομεί. Από τη μια σε προειδοποιεί ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία και το απαγορεύει σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, από την άλλη όμως επενδύει σε πακτωλό εσόδων από την όλο και πιο υψηλή φορολόγηση του προϊόντος που μόνο αποτρεπτική δεν είναι για τους εθισμένους στον καπνό. Κι όχι μόνο αυτό φυσικά. Η Ελλάδα βρίσκεται στην όγδοη θέση στον κόσμο και δεύτερη στην Ευρώπη με παραγωγή 130.000 τόνων καπνού ετησίως. Ο ελληνικός καπνός χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την παρασκευή τσιγάρων και το 80% της εγχώριας παραγωγής εξάγεται, οι δε καπνοπαραγωγοί μπορούν και να υποβάλουν ειδικά σχέδια βελτίωσης με ενισχύσεις από την Ε.Ε. που μπορούν να φθάσουν μέχρι και το 70%.

Το κάπνισμα θεωρήθηκε ανά τους καιρούς απόλαυση και έχει εξαπλώθηκε παγκοσμίως. Είναι όμως και επιβλαβές και οι επιδράσεις του στην υγεία είναι πολλές φορές καταστροφικές. Σύμφωνα με επιστημονικές μετρήσεις κάθε τσιγάρο που καπνίζουμε αφαιρεί 5 ½ λεπτά από τη ζωή μας, όσο κι αν απολαμβάνουμε κάθε ρουφηξιά του. Κάθε δέκα δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος πεθαίνει στη γη εξαιτίας του καπνίσματος. Η Ελλάδα συνεχίζει να έχει το θλιβερό προνόμιο να είναι πρώτη σε καπνιστές σε όλη την Ευρώπη και τρίτη στον κόσμο. Το 43% του ελληνικού πληθυσμού καπνίζει, γεγονός που κοστίζει 15.000 θανάτους το χρόνο.

Το κάπνισμα είναι όπως και να το κάνουμε μια κακή συνήθεια που μπορεί να αποβεί μοιραία. Και το να κόψεις κάτι τόσο ενσωματωμένο με τη ζωή σου, όπως το τσιγάρο, είναι σίγουρα μια επαναστατική αλλαγή - ή τουλάχιστον έτσι τη βλέπεις μέχρι να σταματήσεις ουσιαστικά να καπνίζεις. Και η αλήθεια είναι πως σ’ όλες τις επαναστατικές αλλαγές, το πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη είναι η πιο επώδυνη διαδικασία πόσο μάλλον όταν το αντικείμενο του πειράματος είσαι εσύ και η κεκτημένη καθημερινότητά σου. Πώς όμως τελικά θα το καταφέρεις;

Αν με ρωτάτε, το βασικό συστατικό μιας επιτυχημένης διακοπής καπνίσματος είναι πρώτα από όλα η θέληση. Η διάθεση να απαλλαγείς από τις βλαβερές συνέπειες μια συνήθειας που τείνει να σου εξουσιάσει την καθημερινότητα. Αν και μεταξύ μας το να κόψεις το τσιγάρο δεν είναι τελικά και τόσο δύσκολο. Δύσκολο είναι να μην το... ξαναρχίσεις! Από την άλλη, ο καθαρός καπνός των θρησκευτικών θυσιαστηρίων αποτέλεσε διαχρονικά απόδειξη αγνής πίστης και ανιδιοτελούς προσφοράς προς τον ίδιο τον Θεό για τους πιστούς. Η ίδια η Εκκλησία χρησιμοποιεί το λιβάνι και το θυμιατό για να αναπαραστήσει την ανθρώπινη προσευχή που κατακαίγει τις ανθρώπινες καρδιές μας και βγαίνει ευωδιαστός καπνός που ανεβαίνει προς στον ουρανό. Αν δεν μπορείς, λοιπόν, όσες προσπάθειες κι αν έχεις κάνει να απαλλαγείς από το ρημάδι το τσιγάρο, φρόντισε σε τελική ανάλυση τουλάχιστον να συνοδεύσεις την καύση του με προσευχή. Γίνονται που γίνονται θυσία τα σωθικά σου. Έχω την εντύπωση πως τουλάχιστον θα πιάσει τόπο η προσφορά σου.

Άρθρο για το περιοδικό "Βήματα"