ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟ

Ομιλία Νίκου Παργινού

στην παρουσίαση του βιβλίου στην Κέρκυρα
στο βιβλιοπωλείο "Πλους" στις 15 Δεκεμβρίου 2012

Φίλες & φίλοι. Με μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή βρίσκομαι απόψε εδώ, στο πλευρό ενός νέου και ταλαντούχου συγγραφέα, για να πω κι εγώ από την πλευρά μου δυο λόγια για το νέο του βιβλίο. Είναι μεγάλη η χαρά μου, που βρίσκομαι κι ανάμεσά σας, σε φίλους της γραφής και της ανάγνωσης, σ’ ένα από τα ιστορικά βιβλιοπωλεία της πόλης. Και είναι ιδιαίτερη η τιμή που γίνεται στο πρόσωπό μου, να σταθώ απέναντί σας και να σας μιλήσω για ένα πραγματικά αξιόλογο βιβλίο «ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟ» του Τάσου Ψάρρη.

Είμαι από εκείνους που γνώρισα τον Τάσο Ψάρρη μέσα από ετούτο το βιβλίο του. Δυστυχώς δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω μέσα από τις μεταφράσεις του, τα διηγήματα ή τα ποιήματά του που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς σε λογοτεχνικά περιοδικά. Δεν σας κρύβω, όμως, πως το βιβλίο στάθηκε η καλύτερη αφετηρία για μια πραγματικά απολαυστική αναγνωστική διαδρομή σε όλο το έργο του.Μα πάνω από όλα, επιτρέψτε μου, απόψε, βρίσκομαι εδώ, δίπλα του κι ανάμεσά σας, για να τον ενθαρρύνω μ’ όλη μου την καρδιά σε τούτη τη μεγάλη προσπάθειά του. Πιστέψτε με, είναι πολύ δύσκολο για έναν νέο συγγραφέα να βρει συμμάχους σε τούτες τις δύσκολες εποχές που διανύουμε. Εκδότες που κοιτούν μόνο το κέρδος, καταξιωμένοι συγγραφείς που σε κοιτούν αφ’ υψηλού και είναι έτοιμοι να σε κατασπαράξουν, δημοσιογράφοι και κριτικοί που απαξιούν να ασχοληθούν καν μαζί σου, φίλοι που νιώθουν να απειλούνται από την όποια αναγνώρισή σου, δικοί σου άνθρωποι που σε συμβουλεύουν να ασχοληθείς με κάτι διαφορετικό και πιο προσοδοφόρο… θέλετε μήπως κι άλλους; Κι επειδή, κάποτε, πριν από μερικά χρόνια, κι εγώ υπήρξα ένας ταπεινός αναγνώστης που έβρισκε το κουράγιο να πάρει μολύβι και χαρτί και να αποτυπώσει τις αγνές του σκέψεις, και να αναζητήσει την καταξίωση στο λογοτεχνικό κατεστημένο, δεν το σκέφτηκα καθόλου και ήμουν σίγουρος για την επιλογή μου να γνωρίσω από κοντά τον Τάσο. 

Ο Πάμπλο Πικάσο, ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος, έλεγε πως: Η τέχνη είναι ένα ψέμα, ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Πάνω σε τούτη τη θεωρία, κατά την ταπεινή μου άποψη, στηρίζει όλο του το συγγραφικό οικοδόμημα ο Ψάρρης στο βιβλίο του «ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟ». Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, άνθρωποι καθημερινοί αλλά και ιδιαίτεροι, που κουβαλούν όπως όλοι μας, τα σημάδια της μοίρας στις πλάτες τους, οδηγούνται κατά τη διάρκεια της αφήγησης, μαεστρικά, μέσω της τέχνης, σε μια διαφορετική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια της ανθρώπινης λογικής. Και μέσα από τούτη τη δυναμική ψευδαίσθηση της ζωγραφικής ανακαλύπτουν την καλά κρυμμένη αλήθεια που αδυνατούσαν να φωτίσουν μέχρι τότε. Ο συγγραφέας παίζει με το φως σε τούτο το βιβλίο. Δεν σας κρύβω, πως κάθε φορά, σε κάθε βιβλίο, επιχειρώ να αναλύω τον τρόπο γραφής του συγγραφέα, αποκωδικοποιώ το κείμενο ψάχνοντας πίσω από τις λέξεις γι’ αυτό το ιδιαίτερο κάτι που θα με τραβήξει να γυρίζω παθιασμένα τις σελίδες. Ο Τάσος, λοιπόν, φωτίζει τις σκιές στις ζωές των πρωταγωνιστών του βιβλίου του με το ιδιαίτερο μαύρο χρώμα, όσο κι αν φαίνεται παράξενη ετούτη η επιλογή του. Μέσα από τη θεραπευτική δράση της ζωγραφικής, φέρνει στο προσκήνιο τις πληγές που η ίδια η ζωή έχει δημιουργήσει στους ήρωές του και κατορθώνει να τις επουλώσει μέσω των χρωμάτων ταξιδεύοντάς μας στο χώρο και τον χρόνο. Και η επιλογή του μαύρου, άλλωστε, φαντάζομαι πως δεν είναι τυχαία. Το μαύρο χρώμα συμβολίζει το απόλυτο μυστήριο, αυτό που προκαλεί τον φόβο αλλά και ελκύει όπως κάθε τι σκοτεινό. Δεν έχει να κάνει με επιφανειακές ερμηνείες, διαθέτει το βάθος εκείνο που χρήζει εξονυχιστικής αναζήτησης, είναι αθέατο, σκοτεινό, μυστηριώδες.  Άλλωστε η ζωγραφική είναι το καλύτερο και πιο θαυματουργό φάρμακο. Είναι ο καταλληλότερος σύμμαχος για να επουλώσουμε κάθε είδους τραύματα μετατρέποντας την απογοήτευση και το πένθος σε ελπίδα.  

Ένας άλλος μεγάλος Γάλλος ζωγράφος, ο Ζώρζ Μπράκ, υποστήριζε πως: Η τέχνη γίνεται μόνο και μόνο για να μας αναστατώνει. Η επιστήμη από την άλλη για να διαβεβαιώνει. Ο Ψάρρης δείχνει να ισορροπεί κάπου ανάμεσα, να συνδυάζει με τον καλύτερο τρόπο και τα δυο. Άλλωστε δεν μπορεί ως νέος συγγραφέας να αποποιηθεί τόσο εύκολα τον ρόλο του επιστήμονα που τον σημαδεύει.Με την γραφή του, όμως, όσο πρωτόλεια κι αν είναι, μας αποδεικνύει πως μπορεί να κερδίσει το προσωπικό του στοίχημα και να διαβεί το μονοπάτι αναδεικνύοντας το ταλέντο του, βάζοντας τη δική του σφραγίδα στο πέρασμά του. Ο λόγος του σε όλο το βιβλίο δείχνει να ρέει. Ο Ψάρρης φροντίζει να γεμίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα το κείμενό του με λεκτικές αποχρώσεις που παραπέμπουν τον αναγνώστη σε άλλες εποχές αποδεικνύοντας πως έχει την ικανότητα να απεικονίζει τόσο τους ήρωές του, όσο και το σκηνικό που διαδραματίζει τα γεγονότα του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν είναι όμως η γραφή του τόσο εύκολη όσο μοιάζει με την πρώτη ματιά. Μοιάζει με τα ζωγραφικά έργα που θαρρείς πως μπορείς να τα ερμηνεύσεις αλλά ξεχνάς πολλές και σημαντικές πτυχές που θα μπορούσαν να τα ερμηνεύσουν διαφορετικά. Το βιβλίο, στοιχειώνει στα χέρια του αναγνώστη, και μοιάζει να σε τραβάει στο σκοτεινό του υπόβαθρο, μοιάζει να σκοτεινιάζει σε κάθε σελίδα που γυρνάς όλο και πιο πολύ. Μέχρι που στο τέλος θυμήθηκα αυτό που υποστήριζε ο Δαρβίνος για τους μαθηματικούς και τους οικονομολόγους σαν τον Τάσο. Μαθηματικός, έλεγε ο Δαρβίνος, είναι ένας τυφλός μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο που ψάχνει για μια μαύρη γάτα που δεν είναι εκεί. Κι αυτό ήταν το κάτι του βιβλίου που με καθήλωσε στις γραμμές του, αγαπητοί μου φίλοι. 

Ο Τάσος, στήνει το παιχνίδι του καλά στη σκακιέρα της συγγραφής. Ένα κοριτσάκι, η Χαρά, και η μητέρα της, η Ξένια, μετακομίζουν σ’ ένα απομονωμένο σπίτι στο βουνό. Απώτερος στόχος τους είναι η καταφυγή στη γαλήνη και την ηρεμία της φύσης και η διαφυγή από ένα τραγικό γεγονός, μια οδυνηρή πραγματικότητα που σημάδεψε τη ζωή τους. Εξ αρχής, μοιάζει το μαύρο να καλύπτει κάθε προσπάθεια του αναγνώστη να φωτίσει το παρελθόν των ηρώων του βιβλίου. Μέχρι που ένας ιδιόμορφος γείτονας, ένας μυστηριώδης ζωγράφος, ο Θόδωρος, θα επηρεάσει με απρόσμενο τρόπο τις ζωές τους μυώντας την Χαρά στα μυστικά της ζωγραφικής. Κι είναι το ίδιο το μαύρο που όσο περνά η ώρα, όσο ξετυλίγεται η ιστορία, φωτίζει το παρελθόν καθορίζοντας το μέλλον. Η ιστορία μοιάζει με πραγματεία περί τέχνης σε μερικά σημεία, ή με δοκίμιο περί ανθρωπίνων σχέσεων, γι’ αυτό άλλωστε δεν είναι κι εύκολη η ανάγνωσή του. Δεν είναι τυχαία η σκόπιμη αναφορά σε διάφορους πίνακες που περιγράφονται με έξυπνο τρόπο στο βιβλίο, ούτε οι εμπεριστατωμένες αναλύσεις και οι απόψεις περί τέχνης. Πέρα όμως από ο,τιδήποτε άλλο, το βιβλίο είναι μια χαρισματική διήγηση που κυλά αργά αλλά σε αποζημιώνει με την απόλαυση και τη μαγεία της ανάγνωσης. Δεν σας κρύβω πως η γραφή του Τάσου, με μάγεψε από τις πρώτες σελίδες. Οι περιγραφές του, οι λογοτεχνικές του βουτιές στα ενδότερα των χαρακτήρων ακόμα και οι επιτηδευμένες λεπτομέρειες που προσθέτουν αυτή την αίγλη σε ένα μυθιστόρημα, έκαναν τις σελίδες να κυλούν γρήγορα, κι έτσι το βιβλίο, παρά τη μεγάλη του έκταση, δεν αποδείχθηκε κουραστικό. 

Κάποτε, ένας άλλος μεγάλος Γερμανός ζωγράφος, ο Πάουλ Κλέε, όταν τελείωσε τον πίνακά του «Μπροστά στις Πύλες του Καϊρουάν» έγραψε στο ημερολόγιό του: Το χρώμα κι εγώ είμαστε πια ένα. Είμαι ζωγράφος! Κάπως έτσι ένιωσα κι εγώ διαβάζοντας το βιβλίο του Τάσου, το μαύρο χρώμα να κυριαρχεί και να με σαγηνεύει, και το βιβλίο να γίνεται ένα και το αυτό με το υπόστρωμά του. Τάσο, κλείνοντας, επίτρεψέ μου, μια αδερφική συμβουλή. Το πέρασμά σου από την πύλη της συγγραφής σίγουρα βάφτηκε στο αγαπημένο της χρώμα. Η ίδια η γραφή είναι σαν το χρώμα, σε καταδιώκει, κι ο δρόμος της, πίστεψέ με δεν έχει γυρισμό, μέχρι που γίνεσαι ένα με τις λέξεις, με το κείμενο, με το βιβλίο, τόσο που παύεις να ζεις στο σήμερα και στο τώρα και συναντάς τον άλλο σου εαυτό στο κάπου και το κάποτε. Συνέχισε, λοιπόν, τη δύσκολη πορεία που χάραξες, κόντρα στο ρεύμα της εποχής και τις σειρήνες των καιρών, δεσμεύοντας το μαύρο χρώμα στους γραμματικούς χαρακτήρες των ιστοριών σου.

Σας ευχαριστώ