Το "Ταξιδεύοντας στον χρόνο" στην Κέρκυρα

Ομιλία Νίκου Παργινού στα πλαίσια της παρουσίασης του βιβλίου της Άννας Ίρις στην έκθεση βιβλίου της Κέρκυρας στις 5 Αυγούστου 2012.

Φίλες & φίλοι. Με μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή βρίσκομαι απόψε εδώ, στο πλευρό μιας νέας συγγραφέως, για να πω δυο κουβέντες για το πρώτο της βιβλίο. Η χαρά μου είναι ακόμα μεγαλύτερη, γιατί όλα αυτά γίνονται στο περιθώριο μιας γιορτής για το βιβλίο, μιας γιορτής που τόσο μεγάλη ανάγκη έχει η Κέρκυρα, ειδικά αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Είναι η δεύτερη φορά που καλούμαι να συμμετάσχω σε τούτη τη γιορτή παρουσιάζοντας ένα βιβλίο στο αναγνωστικό κοινό του νησιού και πραγματικά ελπίζω μέσα από την καρδιά μου ετούτη η προσπάθεια του Συλλόγου των Βιβλιοχαρτοπωλών του νησιού να γίνει ετήσιος θεσμός που θα παραμείνει στον χρόνο.

Είμαι από εκείνους που γνώρισαν την Άννα Ίρις μέσα από τις συμμετοχές της στις τηλεοπτικές παραγωγές και η αλήθεια είναι πως δεν γνώριζα για την ενασχόλησή της τόσο με τη ζωγραφική και την γλυπτική, όσο φυσικά και για τη συγγραφή σεναρίων. Η πρώτη της συγγραφική απόπειρα, το μυθιστόρημα «Ταξιδεύοντας στον χρόνο» αποτέλεσε για μένα, πρώτα από όλα, μια καλή ευκαιρία για να ανακαλύψω την Άννα πέρα από την επιφάνεια του τηλεοπτικού και κινηματογραφικού φακού, την Άννα όχι της υποκριτικής, αλλά την Άννα της λογοτεχνικής γραφής και φαντασίας. Αυτήν λοιπόν, την Άννα θα προσπαθήσω να σας περιγράψω απόψε με λίγα λόγια.

Ξέρετε,  εμείς οι συγγραφείς, να σας αποκαλύψω κάτι, δεν διαβάζουμε ποτέ τους συναδέρφους μας, έχουμε πάντα όμως την τάση να τους αναλύουμε. Αυτό που συνάντησα, λοιπόν, πρώτα από όλα, στη γραφή της Άννας και στις σελίδες του βιβλίου της «Ταξιδεύοντας στον χρόνο», ήταν αυτό το αγνό αίσθημα που μεταφέρει στο χαρτί η πρωτόλεια γραφή. Το αίσθημα της προσωπικής της ανησυχίας να κερδίσει το στοίχημα με τον ίδιο της τον εαυτό. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, το πρώτο βιβλίο το γράφεις πρώτα από όλα για εσένα. Είναι η πύλη που σε μεταφέρει από τη μεριά του αναγνώστη στη μεριά του συγγραφέα.

Το δεύτερο που θα ήθελα να αναφέρω, ήταν κι αυτό που μου τράβηξε εξ αρχής το ενδιαφέρον και με ώθησε να διαβάσω αυτό το βιβλίο και δεν είναι άλλο από το θέμα με το οποίο καταπιάνεται το βιβλίο, ο χρόνος. Ένα θέμα που με απασχολεί κι εμένα διεξοδικά σ’ όλα μου τα βιβλία και που με συναρπάζει πολύ να καταπιάνομαι μαζί του. Λένε, λοιπόν, για τον χρόνο, πως είναι πολύ αργός γι’ αυτούς που περιμένουν, πολύ γρήγορος γι’ αυτούς που φοβούνται, πολύ μακρύς γι’ αυτούς που πονούν, πολύ σύντομος γι’ αυτούς που διασκεδάζουν, και αιώνιος για τους ερωτευμένους. Ο Τζον Στάινμπεκ, ο Αμερικανός νομπελίστας, έλεγε χαρακτηριστικά, και σωστά για μένα, πως: ο χρόνος είναι ο μόνος κριτικός χωρίς προσωπική φιλοδοξία, οπότε, θα σας έλεγα να μην πάρετε τις μετρητοίς τα σχόλιά μου, την προσωπική μου άποψη καταθέτω. Κάθε βιβλίο, και κάθε συγγραφέας, να ξέρετε πως αναγνωρίζεται κάθε φορά όσο του αξίζει στο διάβα του χρόνου, κι όχι από τις απόψεις των κριτικών, των φίλων ή των επικριτών του. Από την άλλη, και κάθε βιβλίο θέλει τον χρόνο του. Και για να γραφτεί και για να διαβαστεί. Και μια πρώτη σαφής ένδειξη για ένα βιβλίο είναι αυτός ο χρόνος που σπαταλάς για να το διαβάσεις. Όταν το απολαμβάνεις, παύει να είναι σπατάλη χρόνου. Κι αυτό συνέβη με το βιβλίο της Άννας. Το ταξίδι στις σελίδες του πραγματικά το απόλαυσα.

Για να δημιουργήσεις ένα δυνατό βιβλίο, πρέπει να διαλέξεις πρώτα από όλα ένα δυνατό θέμα. Κι αυτό το κάνει η Άννα, αφού καταπιάνεται διεξοδικά με τον χρόνο και τα μυστήριά του. Τον χρόνο, που παραμένει και για μένα, όπως και για τους περισσότερους από εμάς, φαντάζομαι, ένα αίνιγμα. Άλλωστε, ανέκαθεν, ο χρόνος και το μυστήριό του αποτελούσε κι αποτελεί αντικείμενο εξονυχιστικής μελέτης τόσο από την επιστήμη όσο και από την τέχνη. Πέρα από ο,τιδήποτε άλλο, το βιβλίο της Άννας είναι για μένα ένα προσωπικό μανιφέστο, μια προσωπική καταγγελία που αγκαλιάζει μαεστρικά τους τέσσερις πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες του και παλινδρομεί με μαεστρία, στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον. Και, πιστέψτε με, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να ξορκίσεις το παρελθόν που σε κυνηγά, το να γράψεις ένα βιβλίο επιχειρώντας να κατευνάσεις το θεριό που λέγεται χρόνος. Κι αν θέλετε την προσωπική μου άποψη, το καταφέρνει αυτό η Άννα με το βιβλίο της, να μας ταξιδέψει στον χρόνο, να μας κάνει να παλέψουμε μαζί του μέσα  στις σελίδες του, και να αλλάξει την ψυχοσύνθεσή μας ανάλογα με την περίσταση, τον πρωταγωνιστή και το πότε.

Κορυφαία μορφή του βιβλίου είναι αναμφίβολα η αινιγματική πρωταγωνίστρια, η Κάρι, που αποτελεί έναν από τους τέσσερις πυλώνες των ηρώων του, ίσως τον πιο αινιγματικό, ίσως όμως κι εκείνον που διαδραματίζει και τον καθοριστικότερο ρόλο στην ροή της ιστορίας. Στο ξεκίνημα μιας νέας καθημερινότητας έρχεται αντιμέτωπη μ’ όλα όσα την κράτησαν στη ζωή, αλλά και μ’ εκείνα που βρίσκονται στο μεταίχμιο της πραγματικότητας και της φαντασίας. Το χάρισμά της να ταξιδεύει στον χρόνο, αυτό το σημαντικό δώρο, από τη μια την καθιστά ιδιαίτερη και προβληματική αλλά και τόσο ιδιάζουσα και χαρισματική, παλινδρομώντας ανάμεσα στην λογική και την τρέλα. Η συνάντησή της με τους υπόλοιπους ήρωες του βιβλίου, την Έλι, τον Στιβ και τον Κριστόφ, θα σηματοδοτήσει την αλυσιδωτή αντίδρασή που θα αλλοτριώσει τους χαρακτήρες τους και θα αλλάξει ριζικά τη ζωή τους. Θα αποκαλύψει αλήθειες καλά κρυμμένες, θα δρομολογήσει επιστροφές στο παρελθόν, θα τροφοδοτήσει το μέλλον με νέα στοιχεία, θα αποκαλύψει μυστικά, θα φωτίσει σκιές, θα αλλάξει μοίρες. Τα πρόσωπα του βιβλίου θα προσπαθήσουν να αποκαλύψουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Άλλοι θα τα καταφέρουν και άλλοι όχι. Κι ο χρόνος, άλλοτε σταματημένος για μερικούς, άλλοτε στυγνός και απόλυτος για κάποιους άλλους, θα είναι πάντα το θεριό, η χίμαιρα που θα προσπαθούν να εξευμενίσουν για να φθάσουν στα άδυτα του εαυτού τους και να διώξουν τα φαντάσματα που τους κυνηγούν.  Μια ιστορία κι οι τέσσερις, κι όλα μαεστρικά δοσμένα, μοιάζουν με σκοτεινό κόσμο που μέσω της γραφής αποκτά άξαφνα μια μικρή ρωγμή, που είναι όμως ικανή να φωτίσει τα πάντα, σελίδα τη σελίδα, καθώς το φως εισέρχεται σιγά - σιγά, κι αποκαλύπτει αλήθειες, καλά κρυμμένες.

Η Άννα, στήνει το παιχνίδι της καλά στη σκακιέρα της συγγραφής. Δέστε, λοιπόν, κατά την ταπεινή μου άποψη, τι κάνει η αγαπητή Άννα σε τούτο το βιβλίο. Από τη μια η ηρωίδα της, η Κάρι και το χάρισμά της. Κι από την άλλη οι υπόλοιποι ήρωες και οι σκιές του παρελθόντος τους, τα μυστικά τους, ο χρόνος που σπατάλησαν ή εκμεταλλεύτηκαν για να αλλάξουν ή να παραμείνουν. Η αέναη προσπάθειά τους να καταπραΰνουν τις πληγές του.  Εκρηκτικό μέχρι στιγμής το μείγμα, αλλά εκείνη το πάει ακόμα παραπέρα. Από τη μια η αλήθεια, οι αποκαλύψεις, κι από την άλλη οι οδυνηρές συνέπειες. Από τη μια η φαντασία και τα ερωτήματα κι από την άλλη λογική και οι απαντήσεις. Από τη μια ο χρόνος και η καθημερινή μάχη για την επιβίωση, κι από την άλλη το απίστευτο χρονικό ταξίδι στα όρια της τρέλας. Κι ενώ η Άννα, χρησιμοποιεί τον χρόνο και τα σημάδια του για να μας καθηλώσει στις γραμμές του βιβλίου της, βάζει σε εφαρμογή και τα απαραίτητα αναισθητικά της εργαλεία για να χρυσώσει το χάπι της ανάγνωσης. Όλα περιστρέφονται γύρω από την αγάπη, τις σχέσεις, το πάθος, τον έρωτα. Μένει κάτι ακόμα.Το τέχνασμα που θα συνθέσει με τον καλύτερο τρόπο όλα τα παραπάνω και θα δώσει ταυτότητα στο βιβλίο της, ώστε  να μας κάνει να μπούμε ακόμα περισσότερο στην ίδια την ιστορία της.

Είναι το βιβλίο μέσα στο βιβλίο. Η ιστορία της μικρής Λιβ, της ουσιαστικής πρωταγωνίστριας, που ξεπηδά από τις σελίδες ενός άλλου βιβλίου που φέρει τον ίδιο τίτλο και αποτελεί τον καταλύτη που θα ανταμώσει τους ήρωες της ιστορίας. Είναι η παγίδα της Άννας. Από εκεί ξεκινούν όλα κι όχι από την Κάρι. Ένα βιβλίο που γράφεται και αλλάζει τον συγγραφέα του, ένα βιβλίο που διαβάζεται στο περιθώριο της ροής της ιστορίας κι αλλάζει τους αναγνώστες του, ένα βιβλίο που βαπτίζει το βιβλιοπωλείο που θα στεγάσει το σταυροδρόμι της ηρωικής συνάντησης, ένα βιβλίο που θα γίνει αφετηρία και σταθμός για όλους. Κι εκεί που νομίζεις πως πρόκειται για μια συνηθισμένη ιστορία, κι εκεί που νομίζεις πως όλα είναι ευδιάκριτα και αδρά, η Άννα στήνει την παγίδα της και τα καθιστά περισσότερο από ποτέ θαμπά, ακαθόριστα και αναιμικά. Κάπου στη μέση του βιβλίου αρχίζουν να έρχονται οι ανατροπές. Είναι η στιγμή που ο χρόνος αρχίζει να περνάει το ίδιο και για τους τέσσερις πρωταγωνιστές. Ο σταματημένος χρόνος του ενός συναντά αυτόν που προσπερνά τα πάντα με τεράστια ταχύτητα και συντονίζονται στην συχνότητα του βιβλίου, αλλάζοντας τα πάντα. Δεν σας κρύβω πως η γραφή της Άννας, έκανε τις σελίδες να κυλούν γρήγορα. Αν με ρωτάτε, θα προτιμούσα ίσως μια πιο διεξοδική ματιά στους χαρακτήρες του, θα ήθελα κι άλλες λεπτομέρειες από το σκοτεινό παρελθόν τους, αλλά αυτό θεωρήστε το ως επαγγελματική ψύχωση και ιδιοτροπία. Το «Ταξιδεύοντας στον χρόνο» είναι σίγουρα ένα βιβλίο που θα πρότεινα να διαβάσετε ανεπιφύλακτα.

Θα κλείσω μεταφέροντας τα λόγια ενός μεγάλου συγγραφέα, πως οι άνθρωποι αλλάζουν πραγματικά, και η αλλαγή μοιάζει να έρχεται συνήθως σαν ένα ελαφρύ αεράκι που ανακατεύει τις κουρτίνες την αυγή ή σαν το ανεπαίσθητο άρωμα ενός αγριολούλουδου κρυμμένου στη χλόη. Ναι, κάπως έτσι νιώθω ότι αλλάζουμε εμείς οι άνθρωποι με τον χρόνο. Ο χρόνος φαίνεται πως τα αλλάζει όλα, εκτός ίσως από κάτι μέσα μας που μένει έκπληκτο από τούτη την αλλαγή. Άννα, να είναι καλοτάξιδο στον χρόνο το βιβλίο σου. Σας ευχαριστώ.